بررسی جنایت نسل‌کشی "با مطالعه موردی جنایات انجام گرفته در سردشت و حلبچه"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

3 دانشیار گروه حقوق ، دانشکده حقوق و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

سازمان ملل متحد در اولین سال فعالیت خود در دسامبر 1946 میلادی قطعنامه شماره 96 ـ 1 را تصویب و صراحتاً تأیید کرد که به‌موجب حقوق بین­الملل نسل­کشی جرم است و جهان متمدن آن را تقبیح می­کند. متعاقباً، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نهم دسامبر به‌موجب قطعنامه شماره 260 ـ 111 متن کنوانسیون منع و مجازات جرم نسل­کشی را مورد تصویب قرار داد. در جنگ تحمیلی استکبار جهانی علیه ایران اسلامی نیز رژیم بعثی عراق در چندین نوبت و در سکوت مجامع بین­الملل دست به این جنایت زده است. در این نوشتار تلاش شده است جنایت نسل­کشی در حقوق بین­الملل و جنایات انجام‌گرفته در سردشت و حلبچه مورد بحث و بررسی قرار گیرد. جنایت نسل­کشی از مهمترین جرائم بین­المللی است که با توجه به سابقه تاریخی آن تأثیر عمیقی در وجدان بشری ایجاد کرده است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات  از ابزار فیش‌برداری با مطالعه کتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. با توجه به نتایج پژوهش برای پیشگیری از تکرار وقوع چنین جنایات ضد بشری باید اولاً: برای ثبت رسمی و حقوقی بمباران شیمیایی سردشت و حلبچه به‌عنوان نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت توسط نهادهای ذی‌ربط اقدامات لازم انجام شود. ثانیاً: با توجه به اینکه اصل زمان در پیگیری جنایات جنگی مطرح نیست و ملت‌های آسیب‌دیده در هر زمان می‌توانند با استفاده از شواهد و مدارک به اقامه دعوا در این زمینه بپردازند، پیگیریهای حقوقی در عرصۀ داخلی و بین‌المللی برای به‌محاکمه‌کشاندن شرکتها و افراد یا دولتهایی که در تأمین و تجهیز رژیم صدام به سلاحهای شیمیایی نقش داشتند، معمول شود.

کلیدواژه‌ها


آقایی، سید داود (1392)، بررسی ابعاد حقوقی جنگ عراق علیه ایران، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس.
اداره حقوقی وزارت امورخارجه (1367)، تحلیلی بر تجاوز رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تهران: اداره کل حقوقی وزات خارجه.
اردبیلی، محمدعلی (1368)، کشتار جمعی، مجله حقوقی بینالمللی، شماره یازدهم، پائیز و زمستان.
اردبیلی، محمدعلی (1387)، حقوق کیفری بین‌الملل، تهران: نشر میزان.
اردلان، اسعد (1389)، سلاح شیمیایی و حقوق بین‌الملل، فصلنامه سیاست خارجی، سال 24،      ش چهارم.
 امام خمینی، روح الله (1385)، صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی(ره)، جلد 20، تهران: مؤسسۀ نشر آثار امام  خمینی(ره)، چاپ و نشر عروج.
امامی، امید (1397)، کنوانسیون منع سلاحهای شیمیایی و امکان تعقیب کیفری مرتکیبن در ICC، فصلنامه علمی حقوقی، قانون یار، دوره دوم، شماره پنجم.
بهبودی، هدایت الله (1391)، سفر به حلبچه، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سوره مهر.
پاد، ابراهیم (1381)، حقوق کیفری اختصاصی، جلد اول، تهران: نشر رهام.
پیری، هادی‌مراد؛ شربتی، مجتبی (1393)، آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدس، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی؛ پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، چاپ دوازدهم.
جعفری لنگرودی،  محمدجعفر (1367)، ترمینولوژی حقوق، تهران: نشر گنج دانش.
حسام، حمید (1392)، سفر به روایت سرفه‌ها، چاپ دوم، تهران: نشر صریر.
خاطری، شهریار (1386)، جنگ شیمیایی عراق بر علیه ایران به روایت اسناد سازمان ملل، انتشارات صریر.
خبرگزاری جمهوری اسلامی.  www.irna.ir/news/83373580
دیهیم، علیرضا (1380)، درآمدی برحقوق کیفری بین‌المللی: در پرتو اساسنامۀ دیوان بین‌المللی، تهران: وزارت امورخارجه.
روبط عمومی سپاه پاسداران (1370)، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس، چاپ دوم، تهران: چاپخانه ستاد مرکزی سپاه.
روسو، شارل (1370)، حقوق مخاصمات مسلحانه، ترجمه: سیدعلی هنجنی، تهران: نشر خدمات حقوق بین‌الملل ایران.
زمانی، سیدقاسم (1376)، حقوق بین‌الملل و کاربرد و سلاحهای شیمیایی در جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس.
سیاه رستمی، هاجر (1383)، قواعد اساسی کنوانسیون‌های  ژنو 1949 و پروتکل های الحاقی 1977، تهران: انتشارات سرسم.
شریفی، حسین؛ مدرس، ساسان (1395)، کاربرد تسلیحات شیمیایی در جنگ ایران و عراق از منظر حقوق بین‌الملل کیفری، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هجدهم، ش 52.
شیرعلی نیا، جعفر (1392)، دایره المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق، تهران: نشر سایان.
شیری عابد، علیرضا (1387)، نسل‌کشی و جرائم علیه بشریت، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
عزیزی، ستار؛ حاجی، محمد (1390)، تعامل بین ممنوعیت قراردادی نسل‌کشی و قاعده آمره ممنوعیت نسل کشی، مجله حقوقی بین‌المللی، سال 28، ش 45.
کواری، حمد عبدالعزیز (1387)، عملکرد شورای امنیت در جنگ ایران و عراق، ترجمه محمد علی عسگری، تهران: نشر صریر.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1392)، تولید و استفاده از سلاحهای کشتار جمعی در دیدگاه فقه اسلامی، فصلنامۀ حقوق اسلامی، ش 39، سال دهم.
فرهودی مقدم، محمد رامبد؛ اردلان، اسعد (1394)، ارزیابی حقوقی فاجعه حلبچه و انفال و تاثیرات آن در تحول حقوق بین‌الملل، دانشنامه حقوق و سیاست، ش 25.
فعال، مهدی (1386)، باید نسبت به سلاحهای شیمیایی ایجاد حساسیت کرد، ماهنامه فرهنگی تاریخی یاران شاهد، ش 20.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی http://www.irdc.ir/fa/qom/default.aspx
محمودزاده، نصرت الله (1368)، مرثیه حلبچه، چاپ دوم، تهران، نشر فرهنگی رجاء.
مزین، عثمان (1386)، دلایلی چند بر محکومیت بمباران شیمیایی سردشت، ماهنامه فرهنگی تاریخی یاران شاهد، شماره بیست.
ملائی توانی، علیرضا؛ حکمت، ریزان (1396)، تاریخ شفاهی بمباران شیمیایی سردشت از زبان شاهدان عینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملکانی، بختیار و دیگران (1392)، بررسی کیفی وضعیت عاطفی و خانوادگی مصدومین بمباران شیمیایی، فصلنامه روانشناسی بالینی شماره سیزدهم، سال چهارم.
ممتاز، جمشید (1377)، حقوق بین‌الملل سلاحهای کشتار جمعی، ترجمه رنجیریان، امیرحسین، تهران: نشر دادگستر.
میرمحمدصادقی، حسین (1377)، حقوق جزای بین‌الملل، تهران: نشر میزان.
نیکخواه بهرامی، محمدباقر (1394)، حملات شیمیایی عراق در جنگ با ایران، تهران: انتشارات سپاه پاسداران.
Joyner D. H. (2008), “The Challenges of Counter-Proliferation: Law and Policy of the Iraq Intervention”, The Iraq War and International Law by Phil Shiner and Andrew Williams (eds.), Oregon: Hart Publishing.
Horvitz L. A. and C. Catherwood (2006), Encyclopedia of War Crimes and Genocide, Facts on File Inc., New York.
Hashmi, S.,(2004). Ethics and Weapons of Mass Destruction. Cambridge: Cambridge University Press.